De Portugese regering, die heel weinig zin had om vluchtelingen op te nemen, stuurde agenten om de ongehoorzame consul terug te halen en ontsloeg hem uit de diplomatieke dienst. Maar de functionarissen die zich zo weinig gelegen lieten liggen aan de menselijke ellende hadden desondanks een heilig ontzag voor documenten en de visa die De Sousa Mendes tegen de bevelen in had verleend, werden gerespecteerd
door Franse, Spaanse én Portugese bureaucraten, waardoor zo’n 30.000 mensen werden gered van een wisse dood in de kampen. De Sousa Mendes was, gewapend met niets meer dan een rubberen stempel, verantwoordelijk voor de grootste eenpersoonsreddingsoperatie van de Holocaust.2
22. Aristides de Sousa Mendes, de reddende engel met de rubberen stempel.
23. Een van de duizenden levensreddende visa dieDeSousa Mendesin juni1940 uitschreef.
De heilige status van het geschreven woord had vaak ook veel minder positieve effecten. Tussen 1958 en 1961 ondernam het communistische China de Grote Sprong Voorwaarts, waarmee Mao Zedong China razendsnel in een supermacht wilde omtoveren. Mao gaf opdracht de landbouwproductie te verdubbelen en verdriedubbelen, omdat hij het graansurplus wilde gebruiken voor ambitieuze industriële en militaire projecten. Zijn onmogelijke eisen werden vanuit de regeringskantoren in Beijing de bureaucratische kantoor huren amsterdam ladder af gestuurd en belandden via provinciale bestuurders uiteindelijk bij de dorpshoofden. De plaatselijke beambten durfden geen kritiek te leveren en wilden hun superieuren graag te vriend houden, dus leverden ze imaginaire rapporten in over opzienbarende vermeerderingen van de landbouwopbrengst. Toen de verzonnen cijfers weer de bureaucratische ladder op werden gestuurd, dikte elke ambtenaar ze nog wat meer aan met hier en daar een extra nulletje. In 1958 kreeg de Chinese overheid zodoende te horen dat de jaarlijkse graanproductie vijftig procent hoger lag dan in werkelijkheid het geval was. De regering geloofde de rapporten en verkocht miljoenen tonnen rijst aan het buitenland in ruil voor wapens en zware machinerie, omdat ze dacht dat er nog genoeg kantoor huren nijmegen over was om de Chinese bevolking te voeden. Dit veroorzaakte de grootste hongersnood in de geschiedenis en de dood van tientallen miljoenen Chinezen.